Persoonlijkheidsstoornissen

Wat zijn persoonlijkheidsstoornissen?

Persoonlijkheidsstoornissen heb je eigenlijk in allerlei soorten en maten. De kern van persoonlijkheidsproblematiek is echter dat je steeds terugkerende patronen hebt in je gedrag, gevoel en beleving die tot gevolg hebben dat je jezelf benadeelt en/of ongelukkig wordt. Het zijn patronen die hun oorsprong vaak vinden in je jeugd en gaandeweg je leven steeds meer verankerd zijn geraakt in je visie op jezelf, anderen en de manier waarop de wereld in elkaar steekt.  Deze patronen hebben vaak te maken met "overlevingsstrategieën" die je op jonge leeftijd hebt ingezet om moeilijke en pijnlijke situaties te doorstaan. 

Enkele voorbeelden; Je ouders hebben steeds de boodschap gegeven dat je niets kunt, niet in staat bent iets te bereiken en hebben alleen maar kritiek geuit zonder ooit een compliment te geven. Hierdoor kun je als kind als "overleving" proberen aan de hoge eisen van je ouders te voldoen om hun liefde en erkenning te krijgen. Dit komt dan tot uiting in hele hoge eisen die je aan jezelf gaat stellen. Deze hoge eisen kunnen als voordeel hebben dat je veel kunt presteren. Als nadeel kan het echter hebben dat je voortdurende onrust hebt omdat je vindt dat je meer zou moeten kunnen presteren, niet kan genieten van behaalde resultaten, complimenten steeds teniet doet door er kritiek naast te zetten en jezelf continue overvraagt. Het kan ook zijn dat je veelvuldig gepest bent op school en daardoor een negatief beeld van jezelf hebt gekregen. Het gevoel dat niemand je aardig vindt om wie je bent en daardoor geen relaties met anderen aan durft te gaan.

Wat zijn de symptomen?

Een persoonlijkheidsstoornis is vaak vanaf de pubertijd al in enige mate aanwezig en heeft invloed op het sociaal en beroepsmatig leven van iemand. Mensen met een persoonlijkheidsstoornis maken bijvoorbeeld opleidingen niet af, hebben vaak ruzie met collega's of hebben andere problemen op het werk. Het opbouwen en onderhouden van vriendschappen of een relatie kan moeilijk zijn.

Er zijn verschillende persoonlijkheidsstoornissen te onderscheiden, maar (bijna) alle mensen met een persoonlijkheidsstoornis gedragen zich anders dan wat er in de maatschappij van hen verwacht wordt en hebben heftige emoties. Het is vaak niet makkelijk om dit patroon van ervaringen en gedragingen te veranderen, omdat het star is. Zelfs als ze merken dat het tot problemen leidt in de contacten met hun omgeving, is verandering moeilijk.

Er worden verschillende soorten persoonlijkheidsstoornissen onderscheiden. De persoonlijkheidsstoornissen zijn opgedeeld in drie clusters:

1. Cluster A:
   Binnen dit cluster vallen mensen die door anderen als 'vreemd' of excentriek kunnen worden ervaren.  Dit zijn mensen die de neiging hebben om zich terug te trekken en geïsoleerd te leven. Binnen dit cluster vallen de volgende persoonlijkheidsstoornissen: paranoïde, schizoïde en de schizotypische persoonlijkheidsstoornis.
2. Cluster B:
   In dit cluster vallen mensen die erg opvallen. Ze kunnen extravert zijn of soms zelf theatraal gedrag vertonen. Het zijn vaak erg levendige mensen die graag in de belangstelling staan en die uitdagingen zoeken. Ze kunnen erg emotioneel reageren. Binnen dit cluster vallen de  borderline, de narcistische, de theatrale, en de antisociale persoonlijkheidsstoornis.
3. Cluster C:
   In dit cluster vallen mensen die rustig en introvert zijn, ze kunnen angstig en dwangmatig overkomen. Deze mensen zoeken vaak juist contact met hun omgeving en zoeken naar waardering van anderen. Binnen dit cluster onderscheiden we de ontwijkende, de afhankelijke en de obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis

Hoe ziet behandeling er uit?

Ondanks dat de gedragspatronen erg star kunnen zijn, heeft behandeling vaak (goed) effect. Behandeling vraagt inspanning van degene met de persoonlijkheidsstoornis.

Tijdens behandeling worden patronen die je hebt aangewend voor overleving en hiermee ook patronen in je volwassen leven zijn geworden, in kaart gebracht. Deze patronen worden toegepast omdat ze bekend zijn. Omdat ze een belangrijke rol hebben gehad is het erg moeilijk om deze patronen te veranderen, het geeft vaak veel angst. De patronen die je hebt ontwikkeld zijn in je volwassen leven misschien niet altijd prettig maar je weet wel wat je aan ze hebt, nieuwe patronen ontwikkelen betekent dingen anders doen zonder te weten wat je er voor terug krijgt. Het voelt dan ook in het begin onwennig om op een andere manier te reageren en onnatuurlijk, veel oefenen is dan ook belangrijk. In behandeling helpt een therapeut om deze patronen te doorbreken. Hierdoor is de kans groot dat er in het dagelijkse leven minder problemen in interactie met anderen ontstaan.

Tips voor de omgeving

• Realiseer je dat verandering moeilijk is, het gedragspatroon is erg star.
• Geeft duidelijk eigen grenzen aan, dit kan ook leerzaam zijn. Doe dit met respect en uitleg. Degene met een persoonlijkheidsstoornis vindt het moeilijk om het gedrag te veranderen.
• Zoek informatie over specifieke persoonlijkheidsstoornissen en hun gedragspatronen.
• Zoek steun bij anderen.